رنگ سیم های تلفن ثابت چیست؟ جدول کامل رنگ‌بندی + کاربرد هر رنگ

اگر با سیم‌های رنگی تلفن ثابت مواجه شده‌اید و نمی‌دانید کدام برای کجاست، دانستن استاندارد رنگ‌بندی سیم‌های تلفن کمک بزرگی در نصب، توسعه یا عیب‌یابی خطوط است. در این مقاله دقیقاً توضیح می‌دهیم هر رنگ چه معنی دارد، چه زوج‌هایی در خانه کاربرد دارند و چطور با یک مولتی‌متر ساده سیم فعال را شناسایی کنید.

اگر هنگام نصب یا تعمیر خط تلفن با چند سیم رنگی مواجه شده‌اید و نمی‌دانید کدام به کدام است، مشکل از ندانستن استاندارد رنگ‌بندی سیم‌های تلفن است. هر خط تلفن تنها از یک زوج سیم (دو رشته سیم) تشکیل شده که یکی نقش انتقال سیگنال مثبت (Tip) و دیگری منفی (Ring) را دارد. این دو سیم همیشه با رنگ‌هایی خاص مشخص می‌شوند. مثلاً زوج اول که در اکثر منازل استفاده می‌شود، ترکیب سفید-آبی است.

در کابل‌های چند زوجی، ۲۵ ترکیب رنگی مختلف وجود دارد که با الگویی مشخص چیده شده‌اند. این رنگ‌ها کمک می‌کنند در زمان نصب، توسعه یا عیب‌یابی، بدانیم دقیقاً کدام زوج به کدام خط اختصاص دارد. اگر هنگام نصب تلفن دوم، جایگزینی کابل یا عیب‌یابی تماس نویزدار این رنگ‌ها را نشناسید، احتمال خطا بسیار بالا می‌رود. راهکار ساده است: فقط کافی‌ست بدانید رنگ سیم اصلی (مثلاً سفید) با کدام رنگ فرعی (مثلاً آبی) جفت شده تا بتوانید آن را دنبال یا تعمیر کنید. همچنین با یک مولتی‌متر ساده، ولتاژ DC حدود ۴۸ ولت را می‌توان روی زوج فعال بررسی و تشخیص داد.

ساختار کابل‌های تلفن چگونه طراحی شده‌اند؟

کابل‌های تلفن از تعدادی سیم نازک تشکیل شده‌اند که به صورت جفت کنار هم قرار گرفته‌اند. هر جفت از این سیم‌ها که به آن‌ها «زوج» گفته می‌شود، یک خط تلفن را تشکیل می‌دهد. برای هر زوج، یکی از سیم‌ها نقش مثبت (Tip) و دیگری نقش منفی (Ring) را دارد. این نام‌گذاری از سوئیچ‌های مکانیکی قدیمی گرفته شده و هنوز هم در ادبیات فنی استفاده می‌شود.

در کابل‌های چندزوجی، این سیم‌ها با دقت و طبق الگویی خاص رنگ‌بندی می‌شوند تا از بروز تداخل و اشتباه جلوگیری شود. جالب است بدانید که یک کابل می‌تواند تا ۲۵ زوج سیم داشته باشد، یعنی امکان اتصال ۲۵ خط تلفن مجزا از طریق یک کابل وجود دارد. این نکته به‌ویژه در مجتمع‌های بزرگ یا سیستم‌های مخابراتی پرکاربرد است.

برای مثال در رابطه با کابل کواکسیال در بلاگ پاناتل گفته شده:

بسیاری از این کابل‌ها در یک روکش بیرونی قرار دارند که به دوام و محافظت بیشتر آن‌ها می‌افزاید و امکان حمل اطلاعات در مسافت‌های زیاد را فراهم می‌کند. کابل کواکسیال به‌عنوان خط انتقال سیگنال‌های فرکانس رادیویی کاربرد دارد و در زمینه‌های مختلفی استفاده می‌شود.

رنگ‌بندی سیم‌های تلفن طبق چه اصولی انجام می‌شود؟

رنگ‌بندی سیم‌های تلفن بر پایه استاندارد بین‌المللی Bell System یا همان استاندارد ۲۵ زوجی انجام می‌گیرد. در این استاندارد، برای شناسایی هر زوج سیم، از ترکیب دو رنگ استفاده می‌شود؛ یک رنگ به‌عنوان رنگ اصلی (Major) و یک رنگ به‌عنوان رنگ فرعی (Minor).

رنگ‌های اصلی (Major Colors):

• سفید (White)
• قرمز (Red)
• مشکی (Black)
• زرد (Yellow)
• بنفش (Violet)

رنگ‌های فرعی (Minor Colors):

• آبی (Blue)
• نارنجی (Orange)
• سبز (Green)
• قهوه‌ای (Brown)
• خاکستری (Slate)

با ترکیب هر رنگ اصلی با یکی از رنگ‌های فرعی، مجموعاً ۲۵ ترکیب متفاوت ساخته می‌شود که برای ۲۵ زوج سیم کفایت می‌کند. برای هر زوج، یک رنگ به سیم Tip و رنگ دیگر به سیم Ring اختصاص داده می‌شود.

ساختار واقعی یک کابل چندزوجی چگونه است؟

وقتی کابل تلفن را برش می‌دهید، با لایه‌هایی از روکش پلاستیکی، فویل آلومینیومی، نخ مقاوم و در نهایت چندین زوج سیم رنگی مواجه خواهید شد. این ساختار به‌گونه‌ای طراحی شده که کابل را در برابر رطوبت، نویز الکتریکی و کشیدگی فیزیکی مقاوم سازد. هر زوج سیم به‌صورت به‌هم‌پیچیده در کنار سایر زوج‌ها قرار دارد تا اثر القایی و تداخل الکترومغناطیسی بین خطوط به حداقل برسد. در کابل‌های با تعداد زوج بالا، دسته‌بندی رنگی در لایه‌های داخلی نیز تکرار می‌شود، به طوری که پیدا کردن زوج مورد نظر در بین ده‌ها سیم، با دانستن ترکیب رنگ، کاملاً ممکن است.

در یک خانه معمولی، کدام زوج‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؟

در بسیاری از خانه‌ها، تنها یک خط تلفن فعال است. بنابراین معمولاً فقط اولین زوج سیم یعنی ترکیب سفید-آبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کابل‌هایی که از مرکز تلفن تا خانه کشیده شده‌اند، ممکن است سیم‌های اضافی نیز وجود داشته باشند که برای خطوط رزرو یا استفاده در آینده تعبیه شده‌اند. اگر به هر دلیلی نیاز به خط تلفن دوم داشته باشید (مثلاً برای مودم، خط فکس یا خط دوم صوتی)، تکنسین مخابرات می‌تواند از زوج دوم یعنی سفید-نارنجی استفاده کند.

رنگ سیم‌ها چه کاربردی در عیب‌یابی دارند؟

در صورت بروز قطعی یا نویز در خط تلفن، داشتن آگاهی از رنگ‌بندی سیم‌ها به شما اجازه می‌دهد که سریعاً نقطه‌ی معیوب را شناسایی و تعمیر کنید. برای مثال، اگر تماس برقرار نمی‌شود و ولتاژی در زوج سفید-آبی وجود ندارد، احتمالاً یا سیم قطع شده یا اشتباه به زوج دیگری وصل شده است. یا اگر هنگام صحبت صدا با نویز همراه است، ممکن است دو زوج مختلف تماس فیزیکی پیدا کرده باشند. در این شرایط، شناسایی دقیق رنگ سیم‌ها از بروز اشتباه در اتصال مجدد جلوگیری می‌کند و موجب صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود.

چگونه می‌توان زوج فعال را در یک کابل شناسایی کرد؟

اگر بخواهید بفهمید که کدام زوج سیم در خانه شما فعال است، ابتدا باید روکش کابل را با احتیاط باز کنید. سپس با استفاده از یک دستگاه ولت‌متر یا تستر تلفن، هر زوج را بررسی نمایید. زوجی که ولتاژی بین ۴۸ تا ۵۲ ولت (DC) دارد، همان زوج فعال است که سیگنال تلفن را از مرکز مخابرات دریافت می‌کند. اگر بیش از یک زوج دارای ولتاژ بود، احتمالاً خطوط تلفن دیگری نیز در حال استفاده‌اند یا از قبل آماده‌سازی شده‌اند.

تفاوت کابل‌های تلفن داخلی و بیرونی در چیست؟

کابل‌هایی که در فضای داخلی استفاده می‌شوند، معمولاً سبک‌تر، نازک‌تر و انعطاف‌پذیرتر هستند. روکش آن‌ها از جنس PVC ساده بوده و مقاومت بالایی در برابر نور خورشید یا رطوبت ندارند. در مقابل، کابل‌هایی که برای مسیرهای خارجی استفاده می‌شوند (مانند کابل‌هایی که در حیاط، پشت‌بام یا زیر زمین عبور می‌کنند) معمولاً از نوع ژله فیلد هستند. در این کابل‌ها، فضای داخلی با ژل چسبناکی پر شده که مانع نفوذ آب و رطوبت به سیم‌ها می‌شود و عمر کابل را به‌شدت افزایش می‌دهد.

آیا همه کابل‌ها از استاندارد رنگ‌بندی پیروی می‌کنند؟

در بازار کابل‌های غیر استاندارد نیز وجود دارد، به‌ویژه کابل‌هایی که به‌صورت متری در فروشگاه‌ها عرضه می‌شوند و صرفاً دو سیم ساده با رنگ قرمز و مشکی یا سفید و آبی دارند. این نوع کابل‌ها معمولاً فقط برای اتصال تک‌زوجی داخل ساختمان استفاده می‌شوند و فاقد کدگذاری دقیق هستند. استفاده از این کابل‌ها در پروژه‌های حرفه‌ای یا برای نصب چند خط تلفن توصیه نمی‌شود. در چنین شرایطی، بهتر است از کابل‌های چندزوجی با رنگ‌بندی دقیق بهره گرفت تا در آینده دچار مشکل نشوید.

آیا رنگ‌بندی در سیستم‌های تلفن تحت شبکه (VoIP) نیز کاربرد دارد؟

در سیستم‌های VoIP که از کابل‌های شبکه (Cat5e/Cat6) استفاده می‌کنند، رنگ‌بندی کاملاً متفاوت است. این کابل‌ها به جای زوج‌های تلفنی سنتی، از هشت سیم با رنگ‌های خاص استفاده می‌کنند. هرچند مفهوم انتقال صدا هنوز هم از طریق زوج سیم انجام می‌شود، اما رنگ‌بندی مربوط به استانداردهای شبکه (مثل T568A یا T568B) است. بنابراین دانستن تفاوت این دو نوع کابل و ساختار رنگ آن‌ها برای نصب صحیح سیستم‌های جدید، بسیار اهمیت دارد.

آیا می‌توان رنگ سیم‌ها را تغییر داد یا نشانه‌گذاری کرد؟

در برخی موارد که کابل آسیب دیده یا مشخص نیست کدام زوج به کجا متصل است، تکنسین‌ها از روش‌هایی مثل استفاده از چسب رنگی یا ماژیک برای علامت‌گذاری سیم‌ها استفاده می‌کنند. همچنین در صورت نیاز به تعویض قسمتی از کابل، باید رنگ سیم‌ها به دقت با نمونه اصلی مطابقت داده شود. هرگونه اشتباه در این تطبیق، ممکن است باعث قطع یا تداخل در خطوط تلفن شود.

سوالات متداول:

1. رنگ‌های سیم تلفن ثابت چه مفهومی دارند؟
   هر زوج سیم از یک رنگ اصلی (مثلاً سفید) و یک رنگ فرعی (مثلاً آبی) تشکیل شده و نمایانگر یک خط تلفن مجزا است؛ برای مثال، سفید-آبی برای خط اول.

2. چند ترکیب رنگ استاندارد در کابل تلفن وجود دارد؟
   ۲۵ ترکیب مختلف وجود دارد، هرکدام با یک رنگ اصلی (سفید، قرمز، مشکی، زرد، بنفش) و یک رنگ فرعی (آبی، نارنجی، سبز، قهوه‌ای، خاکستری).

3. برای خانه معمولاً کدام زوج استفاده می‌شود؟
   زوج سفید-آبی در ۹۰٪ مواقع برای خط اول تلفن استفاده می‌شود؛ خط دوم معمولاً سفید-نارنجی است.

4. چگونه بفهمم کدام زوج فعال است؟
   با یک مولتی‌متر روی حالت ولتاژ DC، زوج‌هایی را که بین ۴۸ تا ۵۲ ولت دارند، بررسی کنید؛ این زوج‌ها فعال هستند.

5. در کابل‌های غیر استاندارد رنگ‌ها چه کاربردی دارند؟
   کابل‌های متفرقه معمولاً فقط دو رنگ دارند و فقط برای یک خط قابل استفاده‌اند. در پروژه‌های چندخطی توصیه نمی‌شوند.

جمع‌بندی

در عمل، شناخت رنگ‌بندی سیم‌های تلفن یعنی تسلط بر کنترل خطوط ارتباطی داخل ساختمان. با استفاده از استاندارد ۲۵ زوجی، می‌توان در کابل‌هایی با ده‌ها سیم، زوج صحیح را به‌درستی پیدا کرد. این موضوع برای نصب خطوط جدید، اتصال مودم، فعال‌سازی فکس یا حتی کشف نقطه قطعی خط تلفن کاملاً ضروری است.

راهکارها مشخص‌اند: در نصب، به‌جای آزمون و خطا، رنگ‌ها را طبق جدول پیش بروید. در زمان خرابی، ابتدا با دستگاه تستر، زوج سفید-آبی را بررسی کنید. اگر ولتاژ نبود، زوج‌های بعدی مثل سفید-نارنجی یا قرمز-آبی را تست کنید. در پروژه‌های بزرگ‌تر نیز فقط با شناخت این رنگ‌ها می‌توان ده‌ها خط را بدون اشتباه سیم‌کشی یا عیب‌یابی کرد. بدون شک، رنگ‌بندی سیم‌ها کلید مدیریت آسان و دقیق خطوط تلفن است.